چشم انداز فلسفه

اما فلسفه

من از اول دبیرستان تا همین امروز سرک میکشیدم به فلسفه

و نمیشه گفت در سطح مقدماتی واردش شدم اما در سطح حرفه ای هم نخواستم واردش بشم

شاخه های موضوع فلسفه توی یه درخت قرار نمیگیرن و همین طور که میگم نمیشه راحت یه منبع معرفی کنیم که این برای آشنایی با فلسفه به عنوان فلسفه عمومی چون کاملا با فیزیک متفاوته

نمیشه گفت کدوم موضوعات اصلیه کدوم فرعی

یا چه مقدار باید وارد جزئیات شد

فلسفه از مباحث خیلی سهل و کلی شروع میشه و به حد توان طول و تفصیل پیدا میکنه تا کامل به مسأله اشراف پیدا کنیم

این که تعریف فلسفه و روش فلسفه چیه باشه برای بعد

البته بعد هم احتمالا به چنین بحثی بر نخوریم اگر هم هست من نمیپسندم و به نظرم بهتره اول با مباحث و فصول مواجه بشیم بعد هر کس خودش میتونه درباره موضوع اصلی قضاوت کنه البته اونم کار تخصصیه و مهم و از نظر ترتیب اول اما از نظر آموزش اول نیست اگر هم باشه ارزشی نداره چون درک نمیشه

مسأله مهم توی فلسفه بیش از بقیه علوم همین ترتیب درست آموزشه

اگر یه مفهوم درست تصور نشه نمیشه رفت سراغ تفصیل بیشتر و نمیشه مفاهیم جدید را بدون توضیخ به بحث اضافه کرد

مشکل منابع آموزشی فلسفه هم همینه که این مراحل و بیان روشن را گاهی در نظر نمیگیرن

نوشته های اندیشمندای بزرگ هم که هر کدوم دنیای عجیبی دارن که به نظرم دو حالت دارن یا اصلا داخل در مقوله یادگیری فلسفه نیستن یا اگر هستن فقط کسی که اشراف به همه مباحث موجود داره میتونه برریسیشون کنه و برای تحقیق و آموزش ازش استفاده کنه. بحث نیاز به تسلط بر زبان های دیگه مثلا عربی و انگلیسی و آلمانی هم برای بررسی این منابع مهم میشه.

آشنایی مختصر با عناوین تاریخ

تاریخ جهان گامبریج: همون گامبریج که تاریخ هنر داره این کتاب تاریخ جهانه اما اصلا منبع معتبری نیست حالت مجله داره اما مزیتش همین ساده و خلاصه و جامع بودنشه جامع هم نه به این معنی که همه مقاطع و زمان ها را به یه اندازه پوشش بده اما خیلی کم درباره دروه کهن گفته خیلی کم درباره شرق و بیشتر درباره دوره میانه و جدید در غرب اما همینم خوبه. البته من بعضی فصلا اول و آخرش را حدف کردم درباره اسکندر و اسلام و ایران و یونان و آخر هم ردباره جنگ جهانی و … چون خیلی از نظر شخصی نوشته شده بود.

تاریخ ایران آکسفورد ویرایسته دکتر تورج دریایی: کتاب خوبیه و به شکل مجموعه مقالاتی درباره ایران در قرون مختلف از دوره پیشدادی تا امروزه و هر مقاله هم به مسائل سیاسی و اقتصادی و اجتماعی توجه داشته و نکات زیبایی داره که اهمیت بینش تاریخی یعنی دور شدن از تصورات با اطلاعات محدود یا امروزگونه یا جانبدارانه ما از تاریخ را میرسونه اما مشکلش اینه که هر نویسنده مقاله سبک خودش را داشته و ممکنه کمتر درباره سلسله ها و نظام سیاسی بگه یا کمتر درباره مسائل اجتماعی اقتصادی بگه یا با توجه به گسترده بودن بحث فقط بعضی نکات را بیاره مثلا تاریخ ایران میانه را دکتر یاوری عالی نوشته ن اما کسی بعد خوندنش نمیتونه بگه از سلسله ها و اوضاع این زمان آگاه شد چینی قراری هم نبوده فقط یه مقاله برای معرفی اهمیت این دوره. برای قسمت قاجار و پهلوی و اسلامی هم یه منبع دیگه در نظر دارم. برای آشنایی بیشتر با تاریخ میانه ایران و کمی این ور و اون ور ترش هم شاید بعدا توی مسائل جامعه شناسی چند تا منبع بیارم.

تاریخ ایران مدرن آبراهامیان: آبراهامیان تاریخ نگار مهم انقلاب ایرانه و کتاب معروفش ایران بین دو انقلابه و این کتاب نسبت به اون کمتر تحلیله و از زمان مشروطه شروع میشه تا دولت احمدی نژاد. به نگاه کلی و نکات تاریخی اجتماعی خوبی میهش ازش بدست آورد.

اما بخش های اصلی و منابع:

1. آشنایی با متافیزیک: 

به نظرم هسته مباحث فلسفی هستی شناسی یا متافیزیکه و یه آشنایی ابتدایی ازش برای بقیه مباحث لازمه این منابع که میارم توضیح خیلی روشن دارن پیش نیاز خاصی از منطق و تاریخ فلسفه هم ندارن بعضی قسمت های کتاب دوم شاید لازم نباشه

بعد هم توی بحث بیشتر متافیزیک به این مسأله برمیخوریم که دو تا شاخه اصلی به متافیزیک توجه دارن فلسفه ارسطو-ابن سینا-ملاصدار و فلسفه تحلیلی جدید، فلسفه در دوره کلاسیک یعنی از دکارت تا قرن بیستم خیلی به مسائل متافیزیکی توجه نداشت

متافیزیک استیفن مامفورد ترجمه امیر غلامی

درآمدی بر فلسفه اسلامی عبدالرسول عبودیت

2. منطق:

درباره منطق کتابای آموزشی زیادی هست اما هر کدوم یه کاستی هایی داره و نمیشه گفت این یکی دیگه همه موضوعات رو گفته یا این یکی خیلی روونه برای همین مواجه شدن باهاش سخته البته این یه طیفه و نسبیه اما منابع موجود هر کدومش حداقل یکی دو جا گیر داره و این به خاطر دو تا موضوع پیچیدگی تفکر صوری و ارتباط منطق با فلسفه است اما خب منابع مختلف هر کدوم یه مزایا و معایبی داره یکی از منابعی که معرفی میکنم به این نکات و نکته دیگه یعنی همون در نظر گرفتن سطح یکسان آشنایی مخاطب اشاره کوتاهی کرده. به علاوه این که نیاز به این موضوع و مهم تر از اون آموزش این مباحث خاص برای رسیدن به هدف این موضوع تا خوب درک نشه انگیزه ای براش نیست.

کتاب منطق معیار تفکر دکتر محمد حکاک نشر سمت

کتاب منطق کاربردی اصغر خندان نشر سمت

این دو تا در کنار هم اگر دقیق خونده بشه چیز خوبی ازش در میاد چون واقعا بیان سلیس و گام به گامی دارن. من خیلی ابهام ها برام حل شد. تنها جایی که برام دشوار بود اقسام امکان و ضرورت و جهت قضایا بود که با توجه به ارتباطش به فلسفه یه کم گیج کننده میشه اما حل شد و مسأله دیگه اشکال و ضرب ها و شروط انتاج قیاسه که هم اثباتش از خوصله خارجه هم حفظ کردنش البته اگر کسی وقت بذاره همه صورت ها را توی ذهنش تصور کنه و خودش اثبات کنه مثال هاش را بررسی کنه میشه. شاید کتاب منطق اژه ای نشر سمت بهتر گفته باشه ظاهرا اون توی بحث قیاس اقترانی از نمودارهای ون مثل نسب اربعه استفاده کرده که حقیقتش هم همون مسأله اندراجه. درباره قیاس استثنایی هم همین کتاب حکاک هم توی قضیه شرطی هم توی قیاس استثنایی خیلی بهتر از بقیه جاها مقدمات بحث را احصا کرده اما کتاب خندان هم از نمایش نمادین منطق جدید استفاده کرده کتاب اژه ای هم همین طور. 

3. تاریخ فلسفه:

برای تاریخ فلسفه با فلسفه قدیم چین و هند و ایران کار نداریم و فقط فلسفه در تمدن غرب و فلسفه در تمدن اسلامی را بررسی میکنیم

شاخه های مختلفی توی این دوره ها هستن با نظرات خیلی متفاوت

اما همونطور که قبلا یه اشاره شد.

یه تقسیم از نظر تاریخ فلسفه میشه کرد:

فلسفه پیش از ارسطو، فلسفه ارسطو 

فلسفه اسکولاستیک یا مدرسی قرون وسطی

فلسفه دانشمندان مسلمان یا فلسفه اسلامی و اینکه چرا به این نامه باشه برای بعد

فلسفه کلاسیک غرب از دکارت تا قرن بیستم

و فلسفه قاره ای و تحلیلی قرن بیستم

البته بین اینا یه تبادل ها و نقاط گذار هم هست

نوع بیان تاریخ فلسفه معمولا و نه همیشه نگاهی به اندیشه های فیلسوفان به ترتیب زمان و در جغرافیای خاصه و منم همین را انتخاب کرده م برای آموزش خوبه.

برای این کار و برای سطح کمی بالاتر از متوسط به نظرم باید دنبال منبعی بود که تاریخ فلسفه غرب و فلسفه اسلامی را جامع آورده باشه.

برای تاریخ فلسفه غرب منابع زیادتره اما دو تا منبع خوب هست 9 جلد تاریخ فلسفه کاپلستون و تاریخ فلسفه راتلج که دو تا نشر ظاهرا ترجمه و چاپ کرده و نمیدونم دقیقا چند جلده، من کار کاپلستون را از نظر طبقه بندی مباحث و اعتبار منابع و تفسیر ها و میزان اجمال و تفصیل دوست داشتم. پس جلد یک تا نه کاپلستون یه منبعه.

و برای فلسفه اسلامی منابع زیاد نیست بعضی منابع حوزوی ناقص هست بعضی منابع قدیمی که فقط به بعضی بخش ها پرداختن یا فقط بعضی مکتب ها مثل کار کربن و یا تحقیق محمد میان شریف و ... کتاب لیمن به نظرم جامع تره اما مشکل مجموعه مقالات بودن و متفاوت بودن سبک تفصیل مطالب توی هر مقاله را داره. ولی جلد یک تا سه تاریخ فلسفه اسلامی لیمن و نصر هم یه منبع دیگه مونه.

4. متافیزیک ارسطو-ابن سینا-ملاصدرا

البته فقط هستی شناسی نیست معرفت شناسی و فلسفه اخلاق هم بینش هست هم به معنی نگاه هستی شناسانه به این مسائل و هم بررسی تطبیقی و استخراج مفاهیم درباره مسائل کلاسیک معرفت شناسی

ترتیب منابع خیلی مهمه

همین طور توجه به منابع قبلی

مخصوصا مبحث 1 و 2

منابع:

درسهای فلسفه ابن سینای استاد مطهری جلد 7 و 8 مجموعه آثار به جز برخی قسمت ها

ارسطو از مجموعه راهنمای سرگشتگان نوشته ای وللا

اصول فلسفه و روش رئالیسم آقای طباطبایی پاورقی آقای مطهری جلد 1 تا 4 به جز سه مقاله اول و برخی قسمت های مشخص شده و مقاله ششم را بعدا ذیل موضوع دیگه میارم

شرح منظومه آقای مطهری بعضی قسمت های مشخص شده

مقالات فلسفی سه فصل بحث روح و تکامل و ... و فصل حرکت و تضاد در فلسفه اسلامی

فلسفه ملاصدار فاضل الرحمن ترجمه مهدی دهباشی

درسهای اسفار آقای مطهری به جز جلد 5 و 6 و بعضی فصل های جلد 3

چند فصل از کتاب معاد از مبدا و معاد ملاصدرا ترجمه ذبیحی و شانظری

5. فلسفه جدید

از فلسفه قاره ای قرن بیستم یه موضوع که کاربرد زیادی هم توی روش شناسی داره را بررسی میکنیم:

درسگفتارهای فلسفه زبان مجتهدی شبستری 

پدیدارشناسی، کتاب هوسرل، راهنمای سرگشتگان، متیسون راسل، ترجمه مجید مرادی سه ده، نشر علمی فرهنگی

هرمنوتیک، ریچار پالمر، نشر هرمش

و بعد فلسفه تحلیلی:

متافیزیک معاصر، مایکل لاکس، ترجمه پور اسماعیل، نشر حکمت

فلسفه اختیار، رابرت کین، انتشارات حکمت. درباره دوگانه دترمیتیسم و اراده در فلسفه تحلیلی.

فلسفه ذهن، جاناتان لو، نشر مرکز. مسایل مختلف ذهن از نگاه فلسفه تحلیلی.

و موضوع معرفت شناسی امروزه شاخه جدا در کنار متافیزیکه،  کتاب معرفت شناسی، فیومرتن، ترجمه پیکانی، نشر حکمت

توی فکرم بود که خلاصه اینا آماده کنم و برای هر مبحث مثلا وجود یا علت کنار هم بیارم اما نمیشه چون سطح بحث فرق میکنه و باید یه دوره از مباحث مهم تموم بشه بعد دوباره رفت سراغ مباحث تکمیلی هر موضوع توی دوره بعد و ... برای همین اگر ارائه ای ازشون بیارم به شکل موضوعات خاص از همین منابع ذکر شده به ترتیبه.

6. فلسفه اخلاق

مقاله ششم اصول فلسفه آقای طباطبایی پاورقی آقای مطهری، بعضی توضیحات لازم نیست

-فلسفه اخلاق، جیمز ریچلز

-فلسفه اخلاق معاصر، هری گنسلر، ترجمه اخوان

- فلسفه هنر، ان شپرد

- نقد قوه حکم کانت ترجمه رشیدیان. زیباشناسی و غایت شناسی کانت

- خدایگان و بنده هگل ترجمه عنایت. پدیدارشناسی خودآگاهی 

- فلسفه پول زیمل. پدیدارشناسی ارزش اقتصادی 

7. فلسفه علم: کتاب فلسفه علم سمیر اکاشا

8. فلسفه دین:

 کتاب فلسفه دین یحیی کبیر جلد یک، این کتاب غلط نگارشی و چاپی زیاد داره و مولفش هم چیز خاصی نداره و اصلا نمیدونم خودش نوشته این کتابو یا نه اما خوبیش اینه که بیشتر کتاب نقل قول موضوعات مهم درباره فلسفه دین از منابع مهم این رشته است که امروز راحت هم پیدا نمیشن  اونا خیلی نکات خوبی دارن و اینکه یه جا جمع شدن هم خوبه البته بین همون بیان ها هم یه اشاره هایی مولف کرده و بدیش اینه که متن نقل شده از نظر مولف تفکیک نشده با علامت یا فونت.  اما خوبیش اینه که نظراتش کوتاهه و چیز خاصی هم نگفته گاهی هم اشکالاتش وارده.

در واقع سر و کار ما با این کتاباست:

دین شناسی سیستماتیک پل تیلیش (دو فصل عقل و وحی)

دین شناخت نراقی

تجربه دینی از فلسفه دین نورمن گیسلر (چند فصل)